Dünya’da deterjan ve çamaşır makinesi kullanarak kolaylıkla gerçekleştirilebilen giysilerinizi yıkama süreci epeyce sıradan bir iş üzere görülebilir. Fakat husus uzay olduğunda, giysinizi en yakın çamaşır makinesinden ve hatta sudan 384.400 kilometre uzakta pak tutmak büsbütün farklı bir süreç.
Astronotlar, planlanan Artemis misyonuyla muhtemelen 2025 yılında Ay’a dönmeye hazırlanırken, bilim insanları, astronotların yalnızca Ay yüzeyindeki kuvvetli şartlarda hayatta kalmalarına değil, birebir vakitte yeni uzay giysilerinin içini pak tutmalarına da yardımcı olacak en âlâ kumaşları araştırıyorlar. Bu misyon sırasında astronotlar ve giysiler çok sıcaklıklara, uzay radyasyonuna ve yüksek derecede aşındırıcı toza maruz kalacak.
Bu toz, Apollo uzay giysilerinin mühürlerinin dışarıda yalnızca birkaç saat içinde tozla dolmasına neden olduğu için büyük bir sorun ve Artemis takımı gelecekte Ay’ın yüzeyinde yaklaşık 2.500 saat geçirmeyi umuyor. Kıyıda mayosuna kum bulaşan herkes, tozla dolu bir uzay giysisinin ne kadar aşındırıcı olduğunu varsayım edebilir.
Özellikle uzay giysileri mürettebat üyeleri tarafından paylaşılabileceğinden ötürü, bir öbür bir sorun da uzay giysisinin içinde mikrop büyümesinin önlenmesidir.
Avrupa Uzay Ajansı (ESA) materyal mühendisi Malgorzata Holynska yaptığı açıklamada “İç çamaşırlarını pak tutmayı düşünün; deterjan, çamaşır makineleri ve kurutucular sayesinde günlük olarak gereğince kolay bir iştir. Fakat Ay’daki yahut ötesindeki habitatlarda, uzay giysisinin iç kısımlarını dengeli bir halde yıkamak pratik olmayabilir” dedi ve devam etti: “Uzay giysileri büyük olasılıkla farklı astronotlar ortasında paylaşılacak ve kullanımlar ortasında uzun müddetler boyunca, potansiyel olarak mikroorganizmalar için uygun şartlarda saklanacak. Bizlerin mikrobiyal büyümeyi önlemek için alternatif tahliller bulması gerekiyordu.”
ESA, Apollo devrinde var olmayan yeni uzay giysileri için uygun yeni kumaşları araştırıyor. Bu projelerden biri olan Avusturya liderliğindeki Mikrobiyal Aktiviteyi Azaltmak için Biyosidal Gelişmiş Kaplama Teknolojisi (BACTeRMA), bilhassa astronotların iç çamaşırları dahil olmak üzere giysilerin iç astarlarında mikropların büyümesini engellemenin yollarını arıyor.
Bu emelle “ateşe ateşle karşılık verme” yaklaşımı benimseyerek, “ikincil metabolitleri” inceliyorlar. Bunlar, mikroplar tarafından üretilen, antibiyotik özelliği içeren ve mikropların farklı etraf şartlarına karşı korunmasına yardımcı olan bileşikler olarak tanımlanabilir. Gümüş ve bakır üzere güzel bilinen anti-mikrobiyal gereçler muhtemelen vakitle kararır ve astronotların cildinin yakınında bulunduklarında öbür rahatsızlıklara yol açabilir.
Ekip, bu ikincil metabolitlerden farklı özelliklere sahip gereçler oluşturdu ve kumaşları bu bakteriyel metabolitlerle boyamak üzere sürece teknikleriyle deneyler yaptı. Bu anti-mikrobik dokumaların başarısı, uzay giysileri için hayati olsa da, gelecekte daha geniş uygulamalara sahip olabilir.
Avusturya Uzay Forumu Yöneticisi Gernot Grömer, “PExTex ve BACTeRMA’nın bulguları, antimikrobiyal süreçler ve akıllı dokuma teknolojilerinin entegrasyonu alanlarında gelecekteki gelişmelerin temelini oluşturuyor” dedi ve ekledi: “Ayrıca, bu projeler, özel özelliklere sahip yenilikçi dokumalar geliştirmenin uygulanabilirliğini ve ehemmiyetini göstererek, dokuma sanayisi için daha geniş tesirlere sahip olabilir.”
