Yeni bir çalışma, atmosferdeki ozonun, gezegenin güç bütçesine, yani Dünya’nın sıcaklıklarını etkileyecek biçimde alınan güneş ışığı ile yayılan ısı istikrarına ne kadar katkıda bulunduğunu ölçtü. Bu dengeyi etkileyen pek çok farklı şey bulunuyor ve ozonu kaldırırsanız, gezegenin muhtemelen daha da soğuyacağı ortaya çıkmış durumda.
Çalışma, güç bütçesinin çeşitli atmosferik bileşimlerden nasıl etkilendiğini açıklayan bir Dünya iklim modeli kullanıyor ve ozon ölçüsü azaldığında gezegenin ortalama sıcaklığının da düştüğünü söylüyor. Neredeyse sıfır ozonda, gezegen bugün olduğundan 3,5°C daha soğuk olacak ve sıcaklık son buzul çağında görülenlere yaklaşacak üzere gözüküyor. Lakin bu model, var olan karbondioksit ölçüsünün tıpkı kalmasını gerekli koşuyor.
Enerji bütçesi çok temel bir düzeyde şu formda açıklanabilir: “Güneş Dünya’yı ısıtır ve gezegenimiz bu ısıyı tekrar uzaya yayar. Lakin gücün tamamı geri yansıtılmaz. Okyanus, yer ve atmosfer bu ısının bir kısmını emer, hapseder ve gerisi kalanını uzaya yayar. Atmosferin bileşimi, yüzeyden yayılan ısının ne kadarının uzaya geri kaçacağını tesirler. Örneğin, bilhassa sera gazları, ısıyı hapsetmede son derece tesirli oldukları için giderek büyüyen iklim krizine yol açtı.“
Ozon da teknik olarak bir sera gazıdır, fakat güç bütçesi için olumlu ya da olumsuz tesiri büyük ölçüde bulunduğu yere bağlıdır. Bulunabileceği en güzel pozisyon, atmosferde ozon katmanı olarak isimlendirilen bölgedir. Stratosferde yaklaşık 50 kilometrede bulunan bu bölge, Dünya’daki ömrü Güneş’ten gelen tehlikeli ultraviyole ışıktan korur. Lakin ozonun 20 kilometrede yer alması, ısıyı emdiği ve büsbütün sera gazı vazifesi gördüğü için berbattır. Daha alçak irtifalarda tekrar kirleticileri yok ederek gezegenimize yardımcı olur ve yer düzeyinde ise sis oluşumunda rol oynadığı için tekrar berbattır.
Bazen kahraman, bazen “kötü adam”
Ozon, sahiden bulunduğu yere nazaran bizler için bir kahraman ya da makûs adam rolü oynayabilir. Geçtiğimiz yüzyılda ozon katmanının büyük bir kısmını yok ettiğimiz gerçeği göz önüne alındığında, ozonun azalmasının gezegenimizi soğutacağı bilgisinin bir biçimde iklim krizi için yeterli bir haber olduğunu düşünebilirsiniz. Elbette ozon azalırken cilt kanseri oranı artsa da, iklim krizinin daha da makûs olmasını engellediğimiz düşünülebilir. Ne yazık ki, bu fikir katiyetle yanlışsız değil.
Kloroflorokarbonlar üzere ozon katmanına ziyan veren kimyasallar, ısıyı tutmada karbondioksitten on binlerce kat daha güçlüdür. 1987’de Montreal Protokolü ile bunların yasaklanması ve dünyadaki her ülkenin bu tehlikeyi ciddiye alması Kuzey Kutbu’ndaki buzların erimesinde kıymetli gecikmeler sağlamıştır. Hasebiyle, dünyanın ozon katmanını kurtarma çalışmaları olmasaydı, iklim krizi çok daha makus bir noktaya taşınmış olabilirdi. Ayrıyeten bu tedbirler sayesinde ozon katmanı da güzelleşmeye başladı.
Ozonsuz bir gezegeni anlatan makale, Climate of the Past’ta (Geçmişin İklimi) yayınlanmak üzere kabul edildi ve şu anda ön baskı sunucusu arXiv’de yer alıyor.
